گشایش شعب بانکهای خارجی ؛ فرصتی برای رقابت میان بانک‌های داخلی و خارجی منطقه آزاد قشم

به تازگی مقرر شده که در مناطق آزاد کشورمان بانک‌های خارجی اقدام به تاسیس شعب خود کنند. این در حالی است که در منطقه آزاد قشم، تعداد زیادی بانک داخلی وجود دارد و اگر قرار باشد بانک‌های خارجی هم در منطقه آزاد قشم شعبه تاسیس کنند، باید ابتدا دید که از این اقدام چه اهدافی را دنبال می‌کنند.اگر هدف، ایجاد رقابت میان بانک‌های خارجی و داخلی است، که در این شرایط باید بانک‌ها از طریق تامین مالی و آوردن منابع، تبدیل به رقیب بانک‌های داخلی شوند. چنانچه قرار باشد بانک‌های خارجی، تکنولوژی بانکی را وارد کشورمان کنند به ما نشان خواهند داد که چگونه یک بانک را می‌توان اداره کرد و ما هم می‌توانیم با استفاده از این تجربیات، یک بانک بین‌المللی تاسیس کنیم.
البته هنوز هدف از تاسیس شعب بانک‌های خارجی در مناطق آزاد مشخص نیست و معلوم نیست که بانک‌های خارجی به دنبال تاسیس شعب خود در منطقه آزاد قشم، قصد دارند پول و منابع مالی به کشورمان بیاورند یا اینکه صرفا یک باجه خواهند بود. اگر شعب این بانک‌های خارجی فقط در حد یک باجه باشند، کار عمده‌ای که انجام خواهند داد این است که به جای اینکه انتقال پول بین ایران و یک بانک خارجی از طریق بانک‌های چین، دوبی یا واسطه‌ها انجام شود، از طریق این باجه‌ها صورت بگیرد.
به عبارت دیگر اگر شعب این بانک‌ها منابع مالی و تکنولوژی را به منطقه آزادقشم نیاورند، صرفا یک ایستگاه خواهند بود و به این ترتیب هزینه انتقالات پول هم برای ما و هم برای این بانک‌ها ارزان‌تر درمی‌آید. اما اصل موضوع این است که این بانک‌ها باید منابع مالی را به ایران بیاورند زیرا ما در کشورمان کمبود منابع مالی داریم و در چنین شرایطی اگر بانک‌های خارجی منابع مالی و پول را به منطقه آزاد قشم نیاورند، گشایش شعب آنها نمی‌تواند تاثیری در توسعه این منطقه داشته باشد.
گشایش شعب بانکهای خارجی و رقابت پذیری بین بانک های داخلی وخارجی
قاعدتا اگر شعب بانک‌های خارجی با خود منابع مالی را به منطقه آزاد قشم بیاورند، رشد و توسعه اقتصادی در این منطقه اتفاق خواهد افتاد. اما در صورتی که این بانک‌ها منابع را بیاورند، یک سوال اساسی مطرح است و آن اینکه با چه نرخی باید این منابع را در اختیار متقاضیان بگذارند. بانک‌های خارجی نمی‌توانند با نرخ سود بالایی این منابع را در اختیار متقاضیان قرار دهند و باید تابع بانک مادر باشند. همچنین اگر بخواهند با نرخ سود پایین‌تری منابع را به متقاضیان واگذار کنند، هیچ فردی اقدام به سپرده‌گذاری در این بانک‌ها نخواهد کرد.
اما اگر پول ارزان در اختیار تولیدکنندگان این منطقه قرار دهند، اقدام خوبی است ولی بعید است که چنین کاری را انجام دهند. در چنین شرایطی باید از آنها بخواهیم که هم به ما چگونگی تاسیس و اداره یک بانک بین‌المللی را بیاموزند و هم در کنار بانک‌های داخل کشور فعالیت کنند. اما در مورد این موضوع که ایجاد شعب بانک‌های خارجی در منطقه آزاد قشم چه تاثیری در جذب سرمایه‌گذاری در این منطقه دارد، باید به این نکته اشاره کنم که مناطق آزاد بیشتر مشمول معافیت‌ها هستند و کسب‌و‌کار در این منطقه دارای منفعت و سود بالا است.
اما بسیاری از مناطق آزاد کشورمان فقط ظاهر شیک یک منطقه آزاد را دارند، بنابراین تا زمانی که به‌ معنای واقعی منطقه آزاد نشوند، نمی‌توان امیدوار بود که ایجاد شعب بانک‌های خارجی تاثیر بسزایی در جذب سرمایه‌گذاری داشته باشد. اما اگر بخواهیم در مورد پیامدهای منفی ایجاد شعب بانک‌های خارجی در منطقه آزاد قشم صحبت کنیم، باید به این موضوع اشاره کنم که اگر این شعب اقدام به جذب سرمایه‌گذاری کنند و احیانا در آینده شرایطی به وجود بیاید که دیگر فعالیت نکنند، این موضوع به سیستم مالی ما ضربه وارد می‌کند.
در واقع اگر ماندگاری این بانک‌ها تضمین شود، می‌توان به جلوگیری از پیامدهای منفی آن امیدوار بود. نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که ایجاد شعب بانک‌های خارجی در منطقه آزاد قشم نمی‌تواند برای بانک‌های داخلی مشکل‌ساز باشد. از همین رو اگر رقابتی میان بانک‌های خارجی و بانک‌های داخلی در این منطقه آزاد ایجاد شود، در سرعت و فرآیند انجام کار است و بانک‌های ایرانی می‌توانند از آنها ایده بگیرند یا مشتری‌مداری خود را بهبود دهند.

ابراهیم بلالی قشمی
پژوهشگر حوزه اقتصاد- مالی و عضو جامعه دانشگاهیان قشم