رشته‌هاى صنایع دستى متداول و سنتى در جزیره قشم پیش از این محدود با بافت نوارهاى تزئینى لباس (شک‌بافى). رودوزى و سوزن‌دوزى (خوس‌دوزى، گلابتون‌دوزى)، ساخت محدود عود به عنوان ساز سنتى، توربافى و گرگوربافى بود اما در این سال‌ها رشته‌هاى جدیدى نظیر قالى‌بافى، گلیم‌بافى، نگارگرى، حصیر و سبدبافى، تولید فرآورده‌هاى گوناگون از بقایاى آبزیان و […]
رشته‌هاى صنایع دستى متداول و سنتى در جزیره قشم پیش از این محدود با بافت نوارهاى تزئینى لباس (شک‌بافى). رودوزى و سوزن‌دوزى (خوس‌دوزى، گلابتون‌دوزى)، ساخت محدود عود به عنوان ساز سنتى، توربافى و گرگوربافى بود اما در این سال‌ها رشته‌هاى جدیدى نظیر قالى‌بافى، گلیم‌بافى، نگارگرى، حصیر و سبدبافى، تولید فرآورده‌هاى گوناگون از بقایاى آبزیان و انواع زینت‌آلات هم به صنایع دستى قشم اضافه شده که به‌طور عمده زنان و دختران جزیره در شهرها و روستاها به آن مى‌پردازند و کارگاه‌ها نیز در خانه‌ها دایراند.
نواربافى و رودوزى‌هاى سنتى
تداوم رسوم و سنت‌هاى گذشته موجب شده تا زنان جزیره قشم با بهره‌گیرى از ذوق و سلیقه و توانمندى‌هاى ذاتى خویش و کاربرد نخ‌هاى فلزى و الیاف ابریشمى یا الیاف مصنوعى اقدام به گلابتون‌دوزى، خوس‌دوزى و بافت نوارهاى تزئینى در طرح‌ها و رنگ‌هاى بسیار متنوعى نمایند. به‌گونه‌اى که ضمن درهم تابیدن و بافتن نخ‌ها و الیاف گوناگون با هنرمندى خاص بیش از پنجاه نوع طرح تنها در رشته نواربافى (شک‌بافى) پدید آورده و طرح‌ها و نقش‌هاى خوس‌دوزى و گلابتون‌دوزى آنها بسیار متنوع و غیرقابل شمارش بوده و جملگى حاکى از گرایش فوق‌العاده آنها به زیبایى است که معمولاً با تلفیق پولک‌هاى رنگین و سوزن‌دوزى بسیار ماهرانه براى تزئین لباس زنانه به مصرف مى‌رسد.
از دیرباز، زنان جزیره قشم به مدد رودوزى‌ها و سوزن‌دوزى‌هاى سنتى و متنوع، دمپاى شلوارهاى محلى خود را به‌گونه‌اى تزئین مى‌کرده‌اند که گویى به جاى قدم نهادن بر زمین خشک و تفته جزیره. بربوستانى مملو از بوته‌ها و گل‌هاى رنگارنگ گام برمى‌دارند و شاید هم از این طریق به بیان آرزوهاى نهفته خویش در قالب کاربرد هنرهاى پرجاذبه شک‌بافى و گلابتون‌دوزى در تزئین شلوارهاى محلى پرداخته‌اند.
تنوع این نقش و نگارها و گل و بوته‌ها چنان زیاد است که همین‌قدر مى‌توان گفت کمتر زنى را مى‌توان یافت که تزئینات دمپاى شلوار سنتى و محلى او با آن دیگرى مشابهت کامل داشته باشد.
این واقعیت، ذهن خلاق و پویاى آمنه دریایى ـ هنرمند طراح روستاى کووه‌اى در قشم ـ را آنقدر به خود جلب و جذب کرد که با همه مضیقه‌ها، محدودیت‌ها و تنگناهاى پیش‌روى یک زن روستایى، آن هم در گوشه‌اى محروم از یک جزیره محصور در آبى آب‌هاى خروشان خلیج همیشه فارس، بر آن شود تا با همه سختى‌ها به جست‌وجوى یکایک این نقش‌ها بپردازد و خود نیز با الهام از این دستاورد به ابداع طرح‌هاى بیشترى همت گمارد و مجموعه‌اى مشتمل بر هزار و یک طرح را آماده چاپ و انتشار کند.
چاپ و انتشار این مجموعه به همگان نشان خواهد داد با همه زحماتى که محققین و پژوهشگران تا این زمان مصرف داشته‌اند، تا چه حد در جاى این سرزمین پهناور مى‌توان به گنجینه‌هایى بکر دست یافت که ارزش و اعتبار پرداختن دارند و متأسفانه تا به امروز فرصت و مجال بازشناسى آنها به وجود نیامده است.
عودسازى
ساخت آلات موسیقى از جمله رشته‌هاى صنایع دستى است که همواره موجب خلق ظریف‌ترین و بدیع‌ترین آثار دست ساز گردیده و در عین حال به استمرار و شکوفایى هنرهاى سنتى کمک شایانى کرده است.
عود یا بربط به عنوان یکى از آلات موسیقى زهى که با مضراب نواخته مى‌شود از دیرباز در ارتباط تنگاتنگ با شعر و ترانه‌سرایى بوده و به علت نواى شیرینى که دارد، پیوسته در اشعار بزرگ ایرانى از آن یاد شده است. به همین نحو و با برداشتى مشابه در ادبیات فرانسه به این وسیله موسیقى ”اشتیاق شاعرانه“ (Aspiration Poetique) اطلاق مى‌شود.
براى ساخت عود با آوایى دلنشین، مهارت در ساخت و پیاده کردن طرح متناسب بدنه چوبى آن نقش اساسى دارد. براى این منظور، نوارهاى چوبى آماده شده از انواع چوب درختان گردو، افرا، زیتون و غیره را بر روى اسکلت چوبى (قالبِ ساز) با دقت و ظرافت زیاد کنار هم چیده و مى‌چسبانند. تفاوت رنگ طبیعى نوارهاى چوبى یاد شده که به صورت یک در میان یا ترتیبات متنوع دیگر پهلوى هم قرار مى‌گیرند، زیبایى و جلوه بیشترى به آن مى‌بخشد. پس از ساخت و تکمیل بدنه، سازنده اقدام به سمباده‌زدن و لاک‌کارى نموده و در مرحله پایانى، سیم‌هاى مخصوص عود را که برخى از جنس پلاستیک و برخى دیگر ابریشم مى‌باشد به عنوان ”زه“ روى آن نصب مى‌نمایند.
به منظور حمایت از این هنر ـ صنعت دستى و مردمى و ارتقاء سطح کمى و کیفى تولید. با حمایت همه جانبه سازمان منطقه آزاد قشم کارگاه مجهزى دایر گردیده که تاکنون علاوه بر تحقق اهداف موردنظر، در زمینه آموزش نیز توسط یکى از استادان برجسته این رشته (محمد رفیع اشعرى) تعدادى صنعتگر جوان به مهارت لازم براى ساخت عود دست یافته‌اند.
حصیربافى ـ سبدبافى
به علت وجود نخلستان‌هاى کوچک و بزرگ از یک سو و نیاز بومیان به اشیائ و لوازم مصرفى روزمره ارزان و بادوام و قابل تولید با استفاده از مواد اولیه در دسترس از سوى دیگر، حصیر و سبدبافى در قشم از پیشینه طولانى برخوردار است.
در سال‌هاى اخیر به علت گرایش عمومى به مصرف کالاهایى که به جاى مواد مصنوعى از الیاف طبیعى در آنها استفاده شده، صنعتگران این رشته ترغیب به ابداع و ساخت محصولات ظریف و زیبایى شده‌اند که پاسخ‌گوى سلیقه‌هاى گوناگون و در حال تغییر خریداران داخلى و خارجى است.
در راستاى انتظارات بازار، امروزه با اعمال روش‌هاى دقیق‌ترى براى بافت، از برگ‌هاى بسیار ظریف و داراى انعطاف فراوان نخل استفاده مى‌شود، به علاوه براى تزئینات بیشتر و تنوع رنگى تولیدات، رشته‌هاى تهیه شده از برگ درخت نخل را پیش از بافت در محلول مواد رنگى ثابت مى‌جوشانند و یا آنکه ضمن بافت، از نخ‌هاى پشمى رنگین براى تابیدن به دور رشته هاى حصیر آماده استفاده کرده طرح‌هاى هندسى و یا گل‌ها و گیاهان بدیعى را روى محصول نقش مى‌زنند. فرآورده‌هاى ساخته شده از الیاف نخل به‌طور عمده شامل انواع سبد، کیف دستى، ظروف میوه، جاى نان، کلاه حصیرى، کلاهک آباژور، قفس پرندگان، زیرانداز حصیرى و نظایر آن است.
گلیم‌بافى
گلیم به عنوان نوعى زیرانداز متداول، داراى انواع مختلف با نام‌هاى محلى گوناگون در سراسر کشور است. این رشته چه از نظر تعداد جمعیت شاغل و چه از جهت میزان تولید سالانه، پس از فرش در میان صنایع‌دستى ایران مقام دوم را دارد. استفاده از روش‌ها و شیوه‌هاى پیچیده بافت، طرح‌هاى متنوع و کاربرد مواد اولیه مرغوب، موجب شده که گلیم‌هاى تولیدى ایران موقعیت منحصربه‌فردى را در جهان پیدا کند.
هرچند که صنعتگران جزیره به همت و تلاش خانم پروین دره شورى در سال‌هاى اخیر با گلیم‌بافى آشنا شده‌اند ولى در همین مدت کوتاه چنان علاقه و استعدادى از خود در این زمینه نشان داده‌اند که حاصل کار آنها با تولیدات معروف استان‌هاى فارس، آذربایجان شرقى و اردبیل با پیشینه چند صدساله برابرى مى‌کند.
گلیم‌هاى تولیدى قشم که با ظرافت خاصى توسط زنان و دختران هنرمند این دیار بافته مى‌شود، داراى نقوش هندسى رایج در گلیم‌هاى ایرانى و بعضاً ملهم از نقش‌هاى محلى جزیره بوده و در بافت آنها از تار و پود پشمى استفاده مى‌شود، وسیله اصلى کار عبارت از دار عمودى فلزى و قابل جابه‌جایى است.
اندازه گلیم‌هاى بافته شده بسیار متفاوت بوده ولى رایج‌ترین آن ۸۰×۱۰۰ و ۱۰۰×۱۵۰ سانتى‌متر به صورت زیرانداز و ۵۰×۱۰۰ سانتى‌متر به عنوان سجاده است. این گلیم از نوع دورو بوده به این معنى که از هر دو روى آن مى‌توان به‌طور یکسان استفاده کرد. سبک بودن وزن و قابلت تا کردن و کم حجم شدن از جمله ویژگى‌هاى این نوع گلیم است که کاربرد زیادى براى آن در مسافرت فراهم مى‌کند. به علاوه، با تلفیق گلیم و چرم اقلام متنوعى از کوسن، کیف، چمدان و نظائر آن تولید مى‌شود که زیبایى و مصارف گوناگونى دارد.
محصولات ساخته شده از بقایاى آبزیان
معمولاً آن دسته از افراد که داراى ذوق و استعداد لازم براى خلق آثار هنرى مى‌باشند از مواد اولیه معینى براى بیان احساسات و ایده‌آل‌هاى خود و یا نشان دادن استعداد و توانمندى‌هاى ذاتى خویش استفاده مى‌نمایند. انواع صدف، گوش‌ماهى‌ها، مرجان‌ها و بقایاى سایر آبزیان از جمله موادى هستند که به علت ظرافت و شکنندگى زیاد، آماده‌سازى آنها براى ساخت اشیاء گوناگون نیاز به صبر، حوصله، دقت و مهارت فراوان دارد. معهذا به علت فراوانى مواد مزبور در منطقه، این شاخه از فعالیت تعداد قابل ملاحظه‌اى از جوانان را به خود جلب کرده است که انگیزه اصلى آنها اشتیاق شدید به نوآورى و خلق آثار بدیع و استثنایى است و ماهیت مواد اولیه مزبور این امکان را براى آنها به وجود آورده است. از جمله فرآورده‌هاى گوناگون که از بقایاى آبزیان تولید مى‌شود مى‌توان از انواع تندیس‌ها، قاب‌ها و تابلوهاى تزئینى، آویزهاى فانتزى، گردنبند، دستبند، گوشواره، گلدان و زیرسیگارى نام برد. این محصولات در میان کسانى که علاقه‌مند به داشتن اشیایى با منشاء دریایى هستند، بازار مطمئنى را کسب کرده است. در زمینه رشد و شکوفایى هنرهاى دستى جزیره قشم در سال‌هاى اخیر نباید از مدیریت آقاى محمد قره و تلاش‌هاى سازنده خانم صالحى به سادگى گذشت که به راستى موجب نوزایش این هنرهاى دستى در جزیره قشم شده‌اند
این مطلب بدون برچسب می باشد.
Δ