شفاف سازی در اطلاع رسانی مانع به وجود آمدن فساد و شایعه پراکنی است

روز خبرنگار بهانه است تا هر چند کوتاه در مورد این پیشه و مشکلات پیش روی آنان مطالبی را بیان نمائیم.

 

آگاهی بخشی

شاید بتوان گفت یکی از اصلی ترین وظیفه خبرنگاران  اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در حوزه های مختلف است .

انسانها فطرتا به دنبال آگاهی و شناخت از محیط پیرامون خود هستند و در دنیای امروز رسانه ها و عوامل انسانی آن این نیاز را بر طرف می نمایند و در این بین رسانه هایی  که نیازهای جامعه خود را به خوبی درک کنند می توانند ارتباط خوبی را با مخاطبین خود برقرار نمایند.

امروزه توسعه و پیشرفت جوامع  به اطلاعات و فن‌آوری‌های ارتباطات وابسته شده است اما آنچه به نقش رسانه‌ها در حال حاضر اهمیت بخشیده است، توانایی رسانه‌ها در گذر از مرزهای فیزیکی و جغرافیایی است که در زمانی کوتاه و با سرعتی فزاینده می‌توانند اطلاعات و پیام خود را به سرتاسر جهان انتقال دهند و بر شمار انبوهی از جمعیت دنیا اثر بگذارند.

بنابراین ایجاد ارتباط بین رسانه ، مخاطبان و حاکمیت مثلثی را شکل می دهد که دوام هر یک را منوط به قرار گرفتن در این حلقه کرده است و خبرنگاران  باید در  این میان با تولید پیام های مناسب و به موقع نیازهای مخاطبان  را  برطرف نمایند و  مانند یک ترازو ارتباط بین مردم و حاکمیت را کنترل نماید چون در صورتی که تعادل این موازنه به هم بخورد یا فضای جامعه مشوش می شود یا فشار حاکمیت حقوق مردم را پایمال می کند .

 

شفاف سازی و لزوم نظارت بر مسئولین

امام علی (ع) در نامه ۵۰ نهج البلاغه می فرمایند هان بدانید که حق شما در نزد من آن است که هیچ رازی را جز اسرار جنگ بر شما نپوشانم و کاری را بی مشورت شما نکنم، جز اجرای حکم خدا را .یکی از راهکارهای جلوگیری از فساد آگاهی مردم از وضعیتی است که در آن قرار دارند هر وقت شفافیت در جامعه باشد  اعتماد بالا می رود و شایعات کاهش می یابد.

طبیعت انسان به گونه‏ای است که وقتی احساس بی‏ نیازی می کند ، طغیان و سرکشی می‏ کند همانطور که در قران هم آنده است : انسان طغیان و سرکشی می‏کند ، وقتی خود را بی‏ نیازاحساس کند .روشن است که قدرت بدون نظارت موجب می‏ شود که انسان خود را بی نیاز بداند .ریاست و مسئولیت ، خلق و خوی انسان را تغییر می‏ دهد و به دنبال آن رفتار او نیز تغییرمی کند.

لذا خبرنگاران با اطلاع رسانی درست و شفاف سازی می توانند حق  مردم برای نظارت بر مسئولان احقاق کنند و  از به وجود آمدن فساد جلوگیری نمایند پس لازم است تا قوای سه گانه با به وجود آوردن فضایی مناسب در ارائه اطلاعات ، عملکرد خود را بطور شفاف برای مردم  بازگو نمایند .هر چند هم اکنون خبرنگاران  با توجه به عدم دسترسی به منابع یا به عبارت دیگر محدودیت در جمع آوری و انتشار اطلاعات  روبه رو هستند و  متاسفانه در این فضا شایعات و یا خبرهای نادرست در بین جامعه منتشر می شود .

 

آزادی بیان

در اصل ۲۴ قانون اساسی آمده است«نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر آنکه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد. تفصیل آن را قانون معین می‌کند». در این اصل به یکی از مصادیق برجسته و بارز آزادی بیان یعنی«آزادی مطبوعات و نشریات» اشاره شده که افراد (شهروندان) می‌تواند دیدگاه‌ها، اندیشه‌ها و عقاید خود را از طریق نوشته‌های کتبی یعنی مطبوعات و نشریات ابراز دارند. همچنین در فصل سوم قانون مطبوعات این چنین مقرر شده است: مطبوعات حق دارند نظرات، انتقاد سازنده، پیشنهادها و توضیحات مردم و مسؤولان را با رعایت موازین اسلامی و مصالح جامعه درج و به اطلاع عموم برسانند. (ماده‌ ۳) در قانون اساسی جمهوری اسلامی نه فقط آزادی بیان به طور فردی بلکه همچنین آزادی بیان به طور جمعی و سازمان یافته نیز مورد حمایت قانون اساسی است.

لذا آزادی بیان هر چند به صورت مشروط در جمهوری اسلامی ایران جزو حقوق مردم  شناخته شده است ، اما آنچه مخل در روند اجرا و بهره مند شدن از این حق عبارت است از  تفسیر به رای ، مصلحت اندیشی و سلایق شخصی که ممکن است در روند انتشار خبر ، خبرنگاران را با مشکل روبروسازد  .

 

مصونیت مطبوعاتی

مطبوعات را به عنوان رکن چهارم دموکراسی  نام نهاده اند . رسانه ها و  مطبوعات در عصر اطلاعات  عنصر اساسی رشد  و توسعه فکری  در دنیای امروز هستند و به جرات می توان گفت تنویر افکار عمومی در دست رسانه ها قرار گرفته است . آزادی افکار و عقاید و بیان آن  در واقع نشان دهنده میزان آزادی در هر جامعه است  و هر انسانی حق دارد تا آزادانه فکر کند ، بنویسد  و بیان کند  مگر  در مواردی که قانونی و عرف آن را محدود کرده است.

اما در این بین آزادی مطبوعات و رسانه‌ها نیازمند مصونیتهایی است تا اهرم فشار سیاسی نتواند جلو آزادی آگاهی بخشی و شفاف سازی رسانه ها را بگیرد. در کشورهای پیشرفته برای نائل آمدن به این موضوع به روزنامه‌نگار و خبرنگار مثل دیپلمات و قاضی،  مصونیت حقوقی  می‌دهند؛ همان طور که قاضی و دیپلمات در کشور ما مصونیت دارد  خبرنگار و روزنامه نگاران نیز در آن کشورها مصونیت دارند.

لذا داشتن مصونیت مطبوعاتی در کشور ما می تواند تا حد زیادی در کاهش فساد و پاسخگویی ، مطالبه گری کمک کند و تا زمانی که خبرنگاران و رسانه ها از ترس  اتهام  به تشویش اذهان عنومی و نشر اکاذیب جرات انتشار خبر را نداشته باشند نمی توان رشدی برای جامعه رسانه ای متصور بود.

در انتهای این یادداشت جا دارد روز خبرنگار را به تمامی خبرنگاران ، روزنامه نگاران و فعالان عرصه رسانه علی الخصوص همکارانم در جزیره قشم تبریک گفته و دوام توفیقات را از درگاه باری تعالی برای انان خواستارم.

محمد امین ذاکری

مدیر مسئول پایگاه اطلاع رسانی هرمز