حجم زیاد گردشگران در قشم؛ تهدید یا فرصت!؟

حجم زیاد گردشگران در نوروز امسال، ضرورت نگاه ملی به خاص ترین جزیره موجود در ایران اسلامی در آبهای خلیج فارس که سالانه میزبان شمار زیادی از مردم است را یادآوری می‌کند.

عبدالرضا پولادی از فعالان اجتماعی و سیاسی در هرمزگان در یادداشتی ذیل عنوان «حجم زیاد گردشگران در قشم؛ تهدید یا فرصت!؟» آورده است:

در سراسر دنیا روزانه مبالغ هنگفتی را صرف تبلیغات در صنعت گردشگری می کنند تا بتوانند در نهایت گردشگران را به سوی خود بکشانند و از این طریق کسب درآمد کنند. بنابراین وجود گردشگران در یک منطقه می تواند به عنوان یک فرصت تلقی شود و اقتصاد آن منطقه را متحول سازد. اما این تحول پیش نیاز و الزاماتی دارد که اگر این الزامات فراهم نشود و از ظرفیت خارج باشد نه تنها نتیجه دلخواه را به دنبال نخواهد داشت بلکه می تواند گردشگران را به رفتارهای غیر عرفی وادار و آسیب‌های پر هزینه‌ای را متحمل سازد.
در این ایام که هرمزگان شاهد حجم انبوهی از مسافران از سراسر ایران است، تلنگری بود تا با تعریف یک چشم انداز گردشگری به صورت غیر متمرکز با استفاده از ظرفیت‌های سواحل در امتداد کل جزیره و جزایر همجوار مثل هنگام و هرمز یک مقصد گردشگری شایسته را فراهم ساخت.

یکی از علت‌های اصلی که موجب عدم توسعه و مغفول ماندن ظرفیت‌های گردشگری در این جزایر شده، صرفا نگاه منطقه محور و نداشتن نگاه ملی به این نقاط است؛
این تغییر نگاه باید در همه ابعاد به ویژه در ساختارهای بودجه ای و کلان هم اتفاق بیافتد و به صورت مجزا مورد توجه قرار گیرد چرا که با دورنمای کشور پهناور ایران در می یابیم که قشم با توجه به جزیره بودنش و قرارگیری در دل خلیج فارس و منطقه خاص مبادلات تجاریِ بین المللی دارای شرایط فوق العاده ممتازی است! که شاید هیچ نقطه از میهن اسلامی این شرایط را دارا نباشد.

جزیره قشم با مساحت ۱۴۹۱ کیلومتر مربع از ۲۳ کشور دنیا وسیع‌تر است. به طور مثال قشم ۲.۵ برابر سنگاپور و بحرین و سان مارینو، ۱.۵ برابر هنگ‌کنگ، ۵ برابر مالدیو و ۷۰ برابر ماکائوست؛ و این نشان از ظرفیت عظیم این منطقه ویژه اقتصادی است که بتواند یک چرخه بزرگ اقتصادی را به حرکت در آورد.

گردشگری و اشتغال

یکی از اساسی ترین محورهای بیانات عالی ترین مقام نظام جمهوری اسلامی در این سال ها اشتغال است؛ اگر به طور خلاصه نگاه اجمالی به شعارها و سیاست‌های کلی نظام در این سالهای اخیر بیاندازیم، در می یابیم که یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های اصلی مقام معظم رهبری بحث اشتغال و پایداریِ اشتغال خانواده‌هاست.
حال که امروزه نگاه به اشتغال در اصلی ترین اولویت‌های مهم کشور قرار می گیرد، گردشگری پایدار می‌تواند حجم زیادی از این نگرانی‌ها را بر طرف سازد که می‌طلبد مسئولین بخش های مختلف نگاه ویژه‌ای به این صنعت داشته باشند تا هم اشتغال پایدار را فراهم سازند هم موجب جلوگیری از خروج ارز مسافران به خارج از کشور باشند. صنعت گردشگری تا آنجا حائز اهمیت است که در بند ۳۴ الگوی ایرانی_اسلامی پیشرفت به عنوان یک سند بالادستی ابلاغیه از طرف مقام معظم رهبری آمده است.

در عصر حاضر، گردشگری یکی از پویاترین فعالیت‌های اقتصادی می‌باشد. بر اساس آمار سازمان جهانی گردشگری، توریسم چهارمین فعالیت اقتصادی دنیا محسوب می شود و حدود ۱۰ درصد تولید ناخالص و ۱۰ درصد اشتغال دنیا را به خود اختصاص داده است. بنابراین با توجهِ بیشتر به آن می توان چرخه اقتصادی کشور را به خوبی به گردش در آورد.

توسعه زیرساخت‌ها و حمایت از بخش خصوصی

حال باید توجه داشت که تحقق توسعه گردشگری در گرو دو مولفه اصلی حمایت از بخش خصوصی و ایجاد زیر ساخت‌های مناسب است که تحقق این بند در الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت نیز از این قاعده مستثنی نیست و این دو اصل همانند دو بال هستند که باید همواره در یک راستا حرکت کنند تا این مهم تحقق یابد.
از همین رو اگر بخواهیم این دو مولفه را به عنوان اصلی‌ترین مسائل زیربنایی در نظر بگیریم؛ این دو مولفه در واقع مکمل یکدیگر هستند و باید به صورت متوازن یکدیگر را پشتیبانی و همراهی کنند. یعنی آن منطقه هم باید دارای زیربنا و دسترسی‌های مناسب شامل جاده‌ها، حمل و نقل، امکانات سلامتی بهداشتی، خدماتی و… باشد. هم از این سو دارای امکانات رفاهی نظیر هتل‌ها، مهمانسراها، رستوران‌ها و تفریحگاه‌های‌ متنوع باشد تا بتواند تمام نیازمندی‌های یک گردشگر را پوشش دهد و این جز با حرکت جهادی در توسعه زیرساخت‌ها و هم چنین حمایت از سرمایه گذاران بخش خصوصی در حوزه گردشگری میسر نمی شود.

جزیره ژئوپارک قشم با دارا بودن سواحل طولانی در امتداد کل جزیره، جزیره زیبای هنگام و جزیره رنگارنگ هرمز که در همجواری جزیره قشم قرار دارند به خودی خود یک ظرفیت منحصر به فرد و بالقوه در صنعت گردشگری هستند که هر سه در کنار هم می توانند در یک ساختار مرتبط به هم به یکی از قطب‌های بی بدیل گردشگری تبدیل شوند.

تاثیر زیر ساخت‌ها بر فرهنگ

اگر مسائل زیربنایی و عمرانی را اصطلاحا سخت افزار و مسائل مربوط به فرهنگ و کنش های رفتاری را نرم افزار بنامیم؛ سخت افزار می تواند مسائل نرم افزاری را تحت تاثیر قرار دهد.

همانطور که بازگشایی معابر و بازسازی محلات و زیرساخت های عمرانیِ از این قبیل می تواند یک فرهنگ را به همراه خود بیاورد و بافت آن منطقه را تحت تاثیر قرار دهد نشان از تاثیر سخت افزار بر نرم افزار است حال اگر مسائل سخت افزاری و زیربنایی تحقق یابد بر همین اساس می‌توان به صورت متوازن مسائل نرم افزاری را حاکم کرد و سامان بخشید تا حقوق شهروندی در بهترین سطح خود قرار گیرد و دیگر شاهد صحنه‌های نا شکل از اسکان‌های غیرمتعارف و عدم رعایت مسائل بهداشتی و دیگر مسائل مربوط به حقوق شهروندی نباشیم.

به عنوان مثال جزیره کیش را در نظر بگیریم؛ همین ما که ممکن است گاها از مسائل شهروندی چشم پوشی کنیم فضای سخت افزاری و به دنبال آن نرم افزاری حاکم بر جزیره کیش باعث می شود که ناخودآگاه به رعایت کوچک ترین حقوق شهروندی ملزم شویم که بخش زیادی از این رفتارها از آنجایی شکل می گیرد که عموم مردم می‌خواهند رفتار و عملکردشان را با فضای حاکم بر جزیره کیش متناسب سازی کنند.

پیشنهادها

از آنجا که این متن صرفا قرار نیست به نقد کمبودها بپردازد سعی دارد طرحی کلی را در جهت برون رفت از وضعیت موجود به پیوست تقدیم دارد.

پیاده سازی وضع موجود و نقشه معماری و عمرانی شهر در یک نرم افزار به عنوان نمایشگر وضع موجود در همه ابعاد.
نیازسنجی بر اساس پیشرفت شهر و رشد جمعیتی.
تعریف پروژه های مورد نیاز و جانمایی دقیق آن.
تدوین طرح جامع شهری بر اساس توسعه پایدار.
رونمایی از تصویر آینده شهر در یک نرم افزاری که این امکان را فراهم سازد تا در همه نقاط نوع پروژه و حتی نوع مصالح را به نمایش در بیاورد.
دعوت از سرمایه گذاران جهت معرفی پروژه ها در بخش های مختلف که در طرح پیش بینی شده.
استقبال از طرح‌های مردمی که در راستای سیاست های کلی تدوین شود.
در نهایت بودجه بندی و زمان بندی پروژه‌ها.

به طور خلاصه این نرم افزار سه وضعیت اساسی وضعیت موجود، پروژه ها و تغییرات پیش رو و وضعیت مطلوب را به طور مشخصی در یک زمان بندی تعیین شده نشان دهد.

اگر یک ریل گذاری مدون در جهت توسعه جزایر صورت پذیرد قطعا می تواند به پیشبرد اهداف در ابعاد مختلف کمک شایانی کند.
فارس