یکی مهمترین ماموریت دولتها، تدوین استراتژی های توسعه و پیشرفت جامعه است. با این حال گفتمان توسعه تاکنون در جزیره قشم بصورت اجماع در سطح نخبگان و جامعه دانشگاهیان غالب نبوده است. فارغ از هرگونه قضاوت سیاسی، می بایستی به عدم اهمیت توسعه در پس تفکر نخبگان از یک طرف و نگاه منفعت طلبانه به […]
یکی مهمترین ماموریت دولتها، تدوین استراتژی های توسعه و پیشرفت جامعه است. با این حال گفتمان توسعه تاکنون در جزیره قشم بصورت اجماع در سطح نخبگان و جامعه دانشگاهیان غالب نبوده است. فارغ از هرگونه قضاوت سیاسی، می بایستی به عدم اهمیت توسعه در پس تفکر نخبگان از یک طرف و نگاه منفعت طلبانه به مدیریت در سطح کشور و به تبع آن جزیره قشم توجه داشت. اغلب مدیران دولتی در دوره های مختلف و حتی بیشتر نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و یا شوراهای اسلامی شهر و روستا برای فراهم کردن بستر توسعه و پیشرفت رای نگرفته اند، حتی برخی ضرورت آن را هم جدی نمی گیرند و یا توسعه و پیشرفت همه جانبه جزیره قشم برای آنها اهمیت توجه را ندارد.
به تجربه ثابت شده است که در نظام برنامه ریزی و تدبیر جای اندیشه ورزی تا حد زیادی خالی است و مدیران اغلب براساس تجارب و اطلاعات خود برای جامعه تصمیم گرفته و می گیرند. نخبگان و جامعه دانشگاهی می توانند خلاء اندیشه ورزی را پر نموده و مدیران را در جهت توسعه جامعه یاری دهند.
لزوم توجه و پرداخت عمیق تر به مقولهی فراموش شدهی توسعه در قشم، و تاکید بر این نکته که جامعه دانشگاهی تا کنون از مسولیت خود در قبال تولید محتوای نظری در این باب غافل بوده است از سویی ، و از دیگر سو اینکه پایه و اساس هر جامعه ای را منابع انسانی آن تشکیل داده و هر جامعه ای که منابع انسانی توانمند در اختیار داشته باشد بدون شک بهتر و سریع تر مسیر توسعه را طی خواهد کرد، موجب گشت تا نشست هایی با حضور صاحب نظران و اندیشه ورزان جزیره قشم تحت عنوان نشست گفتمان قشم توسط کمیته علمی جامعه دانشگاهیان قشم به عنوان یک سازمان مردم نهاد دانشگاهی ترتیب داده شود.
فواد مشایخی از فعالین جوان اجتماعی و نیروهای پرکار جامعه دانشگاهی جزیره قشم بشمار می آید. او سال ۱۳۹۳ در مقطع کارشناسی ارشد شیمی آلی دانشگاه خوارزمی تهران فارغ التحصیل شده، و عضو موسسه اندیشه خلیج فارس قشم و عضو کمیته علمی جامعه دانشگاهیان قشم است و هم اکنون، به عنوان کارشناس آزمایشگاه شرکت نظارت بر ضوابط بهداشت انسانی و استاندارد قشم مشغول می باشد.
فواد مشایخی دبیر سلسله جلسات نشست گفتمان قشم است که با حضور نخبگان و اندیشمندان قشمی و در آینده ی نزدیک با حضور مسئولین و مدیران به اشکال مختلف گفتگویی و مناظرهای حول موضوعات مهم و کلیدی برگزار خواهد شد. او هدف از برگزاری سلسله جلسات هم اندیشی نخبگان تحت نام گفتمان قشم را بررسی فرصتها ، چالشها، مشکلات و پیشنهاد راهکارهایی حول موضوعات مختلف و اولویت دار شهرستان قشم عنوان نموده و ابراز امیدواری می کند که با حضور نخبگان اندیشه ورز قشمی و استفاده از نظرات ارزشمندشان که درک صحیحی از واقعیتهای محلی دارند، بتوان از طریق این گفتمان ها به رویکرد و دیدی روشن از وقایع موجود در جامعه هم برای عموم مردم و هم مسئولین دلسوز دست یافت و آن را در مسیر توسعه بکار گرفت.
آنچه در ادامه می خوانید گزارشی از نخستین نشست گفتمان قشم حول محور توسعه با حضور چند تن از نخبگان جزیره قشم است.
فیصل اسلامی دولابی، از چهره های علمی جوان و در عین حال نام آشنای حوزه علوم اجتماعی و دارای مقالات و فعالیت های متنوع در زمینه جامعه شناسی جزیره قشم است. او کارشناس علوم اجتماعی پژوهشگری، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد پژوهش اجتماعی از دانشگاه آزاد تهران شمال در سال ۱۳۸۶، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه علمی کاربردی قشم، همچنین کارشناس آموزش اداره کل تعاون، کارشناس جامعه محلی ژئوپارک قشم، کارشناس شرکت های مرکز بین المللی رشد بوده و هم اکنون به عنوان کارشناس برنامه ریزی اداره کل برنامه ریزی و بودجه سازمان منطقه آزاد قشم مشغول به کار است.
فیصل اسلامی توسعه را بر اساس مباحث اجتماعی بدین گونه تعریف می کند: توسعه در سطح کلان متفاوت با رشد است و آنچه هم اکنون مورد توجه قرار گرفته است بحث “توسعه پایدار” می باشد. اما توسعه پایدار در کنار توجه به محیط زیست و در یک نگاه کلی به دنبال رشد سه سرمایه ی اقتصادی، اجتماعی و سرمایه انسانی می باشد. سرمایه انسانی بیشتر از دیدگاه روانشناسی می تواند مورد توجه قرار گیرد و در میان اینها سرمایه اجتماعی بیشترین عامل توسعه را دارد که کشوری مثل ژاپن را می توان به عنوان مثال اشاره کرد. این توسعه اجتماعی شامل « مشارکت، اعتماد فی مابین ملت – ملت و ملت – حکومت و میزان اعتبار موجود در جامعه» می باشد.
در مورد سرمایه اجتماعی قشم می توان گفت این شاخص از رتبه بسیار پائینی برخوردار است که شاید دلیل اصلی آن تغییر ارزش های اجتماعی باشد که از این نوع تغییر ارزش ها می توان به جابجایی ارزش علم و تحصیلات با ارزش پول و قدرت اشاره داشت. وقتی که پول و قدرت به عنوان منزلت اجتماعی مطرح می شود، این موضوع باعث می شود تا حس اعتماد بین مردم کاهش یابد.
از عوامل تنزل سرمایه اجتماعی حتی می توان به علاقه مندی به قدرت اشاره کرد که باعث گشته افرادی که سعی در دستیابی به قدرت دارند به نوعی ترس از یکدیگر را تجربه کنند که همین ترس باعث از بین رفتن اعتماد متقابل شده و باعث کاهش سرمایه اجتماعی می شود. کاهش سرمایه اجتماعی باعث شده حتی افراد در شرکت های تعاونی که بر اساس مشارکت اجتماعی شکل گرفته است تحت تاثیر قرار گیرند و همکاری بین آنها را کاهش یابد. البته از طرفی نقش مهاجرت و ترکیب اقوام بر این تنزل اجتماعی را نمی توان نادیده گرفت.
وی در پاسخ به این سئوال که چگونه می توان سرمایه اجتماعی را در قشم به حد مطلوب رساند اظهار داشت: معیار سنجش سرمایه اجتماعی عبارت است از میزان حس اعتماد که خود، به دو بخش اعتماد مردم به همدیگر و اعتماد مردم به دولت تقسیم می شود. در این زمینه میزان مشارکت مردم ، میزان خشونت و میزان اعتبار افراد در جامعه را باید در افزایش سرمایه های اجتماعی مورد توجه قرار داد. از طرفی می توان گفت وجود حسادتها و عدم حمایت افراد از یکدیگر در کاهش سرمایه اجتماعی قشم تاثیر گذار بوده است.
مهندس محمد اسلامی از معدود چهره های موفق دانشگاهی در جزیره قشم است که در زمینه تجارت نیز بسیار موفق عمل کرده است. او فارغ التحصیل مهندسی منابع طبیعی گرایش شیلات و محیط زیست در سال ۱۳۷۷ از دانشگاه آزاد بندرعباس است. او عضو و نایب ریئس شورای بازرگانان قشم، مدیر عامل خانه تجارت و توسعه قشم، عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر قشم (دور اول)، عضو هیئت مدیره انجمن خیریه محسنین قشم و بازرس مجموعه بازار قدیم قشم بوده است.
محمد اسلامی ضمن تایید سخنان آقای فیصل اسلامی ، اظهار میدارد که توسعه ی مطلوب جامعه امروز ما “توسعه پایدار” است که در این نوع توسعه علاوه بر تامین منطقی نیازهای فعلی، آیندگان را نیز از داشتن منابع محروم نمی کند.
در سرمایه اجتماعی اعتماد بین مردم به همدیگر و اعتماد بین ملت و دولت از اهمیت بسزایی برخوردار بوده که در جزیره قشم به جهت وجود سازمان منطقه آزاد و ایفای نقش حاکمیتی، این اعتماد به رابطه این سازمان با مردم نیز بر میگردد.
لازم است برای فهم بهتر توسعه در جزیره، نیم نگاهی به روند شکل گیری سازمان منطقه آزاد داشته باشیم ، متاسفانه از بدو تشکیل مناطق آزاد در ایران و نحوه قانون گذاری برای این مناطق نگاه اشتباهی دنبال شده است. مناطق آزاد یک پروژه و طرح جهانی است که با موفقیت همراه بوده، اما در کشور ما علی رغم وجود فرصت های بالقوه مناسب، این مناطق موفقیت چندانی را کسب نکرده اند، البته ممکن است مدیران این مناطق این عدم موفقیت را قبول نداشته باشند.
با توجه به عدم وجود اهداف کمی شده برای این مناطق، متاسفانه ما معیار مناسبی برای سنجش میزان موفقیت این مناطق در دسترس نداریم و بیشتر صحبت های ما جنبه مقایسه میدانی و کیفی دارد ، ما در رابطه با سایر دستگاهها به جهت تعیین ماموریت های کمی شده در برنامه های توسعه و همچنین ارائه برنامه توسط وزرای مربوطه امکان سنجش بهتر عملکرد آنها را داریم، اما علی رغم ماموریت قانونی برای مناطق آزاد در حوزه های مختلف ملی ، در برنامه های توسعه و به تبع آن برنامه های سالیانه برای این مناطق تکلیف و وظیفه کمی شده ای محول نشده است ، لذا ما الان به سادگی نمی توانیم قضاوت کنیم که آیا این میزان صادراتی که یک منطقه آزاد دارد منطبق با اهداف و ماموریت ملی آنهاست یا کمتر از آن؟!
مناطق آزاد در کشورهای دیگر در مناطقی محصور و محدود با با زیر ساخت های مورد نیاز و اهداف مشخص تاسیس می گردند اما منطقه آزاد در قشم در بخش وسیعی که مردم بومی نیز در آن حضور دارند تشکیل شده و قوانینی که برای آن در نظر گرفته شده با تناقضات زیادی همراه است. مدیران در این مناطق چون بودجه ای از طرف دولت به آنها اختصاص نیافته و از طرفی زیرساختهای مورد نیازشان نیز آماده نشده است، ناچارند بر خلاف ماموریت اصلی خود به جای صادرات به واردات روی بیاورند و زمین را که دارای مقوله چند وجهی بوده و در کاربری آن مسائل اجتماعی ، سیاسی و امنیتی دخیل است به عنوان یک کالا قلمداد کنند تا با فروش آن بودجه جاری خود را تامین نمایند.
از طرفی دولت و مجلس هم با یک نگاه کلیشه وار به مناطق آزاد هنوز نتوانسته اند به صورت ریشه ای به ناکامی ها و مشکلات این مناطق بپردازند و فقط این قضیه را به طور کلی مطرح می کنند که “مناطق آزاد موفقیتی نداشته اند و به محلی برای قاچاق تبدیل شده اند” و از طرفی با وضع قوانینی مبهم تر پیچیدگی این قضیه را بیشتر می کنند تا حدی که پس از بیست و چند سال صرفا نحوه مدیریت کلان این مناطق را از نهاد ریاست جمهوری به وزارت اقتصاد منتقل کرده اند .
با توجه به این مسائل، امروز سرمایه گذار ، مردم و بهره برداران در قشم دچار سردرگمی شده اند چون چشم انداز و برنامه مدونی وجود نداشته و امید به آینده از بین رفته است. در این مناطق بخاطر عدم یک برنامه ریزی کلان توسعهای همراه با اهداف و ماموریت های مشخص، برنامه ها و طرح ها حول محور نظر و سلیقه مدیران عامل این مناطق تعیین و با تغییر مدیریت سازمان، سمت و سوی برنامه ها نیز عوض شده است. در چنین شرایطی است که اعتماد فی مابین مردم و حاکمیت (سازمان منطقه آزاد) دچار تزلزل شده و سرمایه اجتماعی دچار آسیب می شود. در مقوله سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی ، یک بخش از کار بر عهده سرمایه گذار و بخش مهمتری که شامل فرآهم آوردن زیرساخت هاست بر عهده سازمان متولی توسعه یعنی سازمان منطقه آزاد است، بعنوان مثال عرض می کنم در قراردادهای مدنی بین افراد ، دو طرف مسئولیت های نسبت بهم داشته و عدم پایبندی هر کدام از آنها مستلزم پرداخت خسارت و جبران کم کاری بوده و قابل پیگیری در مرجع ذیصلاح قضائی است اما اگر مدیر عامل سازمان یک قول یا تعهدی را برای یک سرمایه گذار برای تامین زیر ساخت در مدتی معین داده و به قول خود پایبند نبوده باشد از چه طریقی می توان او را بازخواست و خسارت دریافت نمود؟؟ این خلف وعده ها خود دلیلی بر کاهش اعتمادها خواهد بود که موجب تنزل سرمایه اجتماعی شده است.
محمد اسلامی با بیان اینکه خوشبختانه همه مدعوین روی مباحث مطروحه توافق نظر دارند بیان داشت : بخش زیادی از توانمندسازی جامعه محلی بر عهده خود جامعه محلی است و نباید صرفا منتظر دولت بود. واضح است که جامعه محلی ما تا حدودی که قوانین و مقررات به او اجازه داده فعالیت نکرده است . آنچه در قشم اتفاق افتاده، رشد سریع اقتصادی بوده که در این بین تحولات و توسعه فرهنگی جامعه محلی به کندی پیش رفته ، چون این گونه تغییرات مستلزم زمان بیشتری است.
از آنجایی که نقش علمای دینی در جامعه محلی پر رنگ بوده ، لذا در زمینه دینی پیشرفت خوبی داشته ایم اما لیدرهای اجتماعی آن چنان که شرایط جامعه اقتضا می کرد وارد حوزه فعالیت خود نشده اند همین امر سبب شده تا در زمینه های فرهنگی و حوزه های اجتماعی دچار ضعف باشیم. جامعه محلی می تواند در قالب سمن ها ، فعالیت های اجتماعی خوبی انجام داده و قدرت چانه زنی برای کمک گرفتن از دولت را بالا ببرد، از طرفی رسانه ها می توانند یکی از ابعاد مهم برای آگاهی جامعه و مطالبه گری باشند که متاسفانه از آنها غفلت شده است. مقوله دیگر برای رسیدن به توسعه، غنای فکری جامعه است، چرا که افکار ما کم کم تبدیل به رفتار ما خواهد شد.
محمد اسلامی با بیان اینکه حاکمیت در توسعه اجتماعی نقش موثر و مستقیمی دارد افزود: در جوامعی که دموکراسی و آزادی وجود دارد توسعه اجتماعی هم با سرعت بیشتری پیش می رود، متاسفانه در جزیره نیز نحوه تخصیص امکانات و بودجه از طرف سازمان منطقه آزاد به شهرها و روستاها از یک نظام سیستماتیک و منطبق بر شاخص ها و آمار پیروی نمی کند و حس اجتماعی این است که رابطه ها و تعامل شوراها با مدیران منطقه آزاد نقش بسزایی در جذب بودجه دارد ، در واقع این نحوه عمل به جامعه این باور را منتقل می کند که شورایی برای شهر و روستا مناسب است که از قدرت نفوذ و رابطه بهتری با مدیران سازمان برخوردار باشد نه فردی که دارای دانش و تجربه مدیریت شهری است، این تفکر اجتماعی سبب گردیده که گاها بعضی اعضای شوراها نیز برای بدست آوردن امکانات یا طرح عمرانی برای شهر و روستای خود، دنبال لابیگری و گاها حمایت بی چون و چرا از مدیران وقت سازمان بوده تا از قافله عقب نیفتند و نگاه ملی و توسعهای به جزیره به نگاه شخص محور تنزل یابد.
مهندس اقبال زبیری یکی از نیروهای علمی کارآمد و با توان و سابقه مدیریتی درخشان در بین جامعه دانشگاهیان قشم به شمار می رود. او یکی از کارشناسان مطرح زمین شناسی در قشم بوده و در سال ۱۳۹۳ در مقطع کارشناسی ارشد GIS از دانشگاه هرمزگان فارغ التحصیل شده است. مدتی کارشناس اداره محیط زیست قشم بوده و سپس چند سال مدیریت ژئوپارک قشم را به عهده داشته است. او در حال حاضر مدیر اداری موسسه همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا) در جزیره قشم می باشد.
اقبال زبیری توسعه پایدار را تلفیقی از رشد اقتصادی ، اجتماعی و طبیعی عنوان می کند که در صورت رشد هر سه مقوله می توان گفت توسعه پایدار را خواهیم داشت. وی با بیان اهمیت شاخص اجتماعی در توسعه پایدار، مسئله آموزش را در رشد سرمایه اجتماعی بسیار تاثیر گذار می داند و بیان می کند: نحوه آموزش در کشورهای پیشرفته با کشور ما بسیار متفاوت است و در حالی که دانش آموزان ما در مدرسه به دنبال رقابت بر سر نمره هستند که حاصلی جز حسادت ندارد در کشورهای پیشرفته دانش آموزان کارگروهی را در کلاسهای درس یاد می گیرند.
به گفته مهندس زبیری بی برنامگی سازمان منطقه آزاد قشم از دلایل اصلی عدم موفقیت آن می باشد. وی در این باره توضیح می دهد: در سالهای اولیه تشکیل منطقه آزاد طرح جامعی برای قشم تدوین شد که جدا از مشکلاتی که این طرح داشت و اصلا جامعه محلی در آن دیده نشده بود اما پس از گذشت بیش از بیست سال فقط حدود ۲۰ درصد طرح محقق شده است که دلیل اصلی این مسئله ناپایداری سیستم مدیریتی با توجه به سیاستگذاری های کلان کشور است.
به طور کلی می توان گفت منطقه آزاد قشم در یک ظرف نامناسب و اشتباه قرار داده شد و در مقایسه منطقه آزاد کیش که در یک ظرفی با جمعیت و مساحت کمتر می باشد، حداقل از نظر گردشگری توانسته است موفق شود.
اما اگر بخواهیم مقایسه مناسبتری داشته باشیم در فاصله ۲۰۰ کیلومتری ما شهر دُبی با ۲۶ منطقه آزاد واقع شده است. ۲۶ منطقه با توجه به نیازهای مختلف در فرودگاه، جبل علی، مدیا سیتی و … تعریف شده و این در حالی است که شهرداری دبی یکی از شهرداری های موفق دنیا است. لذا ضروری بود در تاسیس مناطق آزاد یک منطقه آزاد خارجی هم مورد مطالعه قرار می گرفت و دقت می شد که چرا مثلا کُل محدوده ی دبی منطقه آزاد اعلام نشد. حال می بینیم که تعریف از منطقه آزاد بودن قشم متفاوت است و باید بررسی شود که چرا قشم علی رغم داشتن برنامه ای مدون و طرح جامعی که مسیر توسعه را مشخص کرده است نتوانسته موفقیتی را کسب کند.
به نظر می رسد دلیل اصلی عدم موفقیت قشم استفاده از مدیرانی آموزش ندیده است که نتوانستند از سرمایه اجتماعی استفاده کنند و برنامه محور کار کنند ، مدیران به دلیل کوتاه بودن عمر مدیریتی شان، به دنبال طرح و پروژه های کوتاه مدت هستند که بتوانند به عنوان رزومه کاری از آن استفاده کنند و به همین خاطر اهداف در منافع شخصی تعریف شده تا مصلحت جمعی.
قشم از دور شهری پر زرق و برق است و بوی توسعه یافتگی می دهد اما در مقایسه با شهر کُنگ، علی رغم اینکه بودجه آن یک دهم قشم هم نمی باشد اما باز مشاهده می کنیم از توسعه یافتگی و اِلمانهای شهری متفاوت و بهتری برخوردار است و گردشگری رونق یافتهتری دارد،که این موضوع می تواند به دلیل شکل گیری و فعالیت سازمان های مردم نهاد باشد. حال اگر نگاه دقیق تری به شهر قشم بیندازیم متوجه خواهیم شد که با وجود مجتمع های تجاری بزرگ و مدرن هنوز کوچه های بهترین شهرک مسکونی قشم خاکی است که این نشان دهنده توسعه ناپایدار، نامتوازن و بدون برنامه در قشم است .
مهندس اقبال زبیری در ادامه نشست با اشاره به وضعیت اقتصادی جزیره قشم افزود: اگر بخواهیم از نظر اقتصادی قشم را مورد بررسی قرار دهیم، خواهیم دید توسعه اقتصادی متوازنی اتفاق نیفتاده است چرا که سرمایه های اقتصادی در دست یک درصد از جامعه قرار گرفته است و ۹۹ درصد جامعه از آن بی بهره هستند. وی در ادامه سوالاتی را در خصوص مسائل مرتبط با توسعه اجتماعی بیان می کند که پاسخ به آنها می تواند تا حد زیادی این بحث را تکمیل نماید: اینکه چه ارتباطی بین توسعه اجتماعی و توسعه سیاسی وجود دارد؟ رابطه ای بین حاکمیت و رشد اجتماعی چیست؟ آیا حاکمیت سازمان منطقه آزاد در قشم بر رشد اجتماعی جزیره تاثیرگذار بوده است؟ چرا سازمانهای مردم نهاد در قشم رشد کافی نداشته اند؟ آیا عدم وجود لیدرهای اجتماعی به خاطر بی تفاوتی جامعه محلی بوده یا اینکه بستر و زمینه مناسبی برای رشد لیدرهای اجتماعی وجود نداشته است؟
مهندس اقبال زبیری در خصوص مشکلات ثبت سمن در منطقه آزاد قشم می گوید: یکی از مشکلاتی که در راه اندازی سمن ها در قشم وجود دارد مساله ثبت این گونه نهادهاست به این شکل که سازمان منطقه آزاد هر گونه ثبت نهادها را منوط به داشتن مجوز فعالیت اقتصادی می داند لذا به عنوان راهکار جایگرین می توان از ظرفیت شوراها برای زمینه سازی و شکل گیری سازمان های مردم نهاد استفاده کرد. ما هنوز یک سمن محیط زیستی در قشم نداریم در صورتی که یکی از شاخصه های توسعه اجتماعی مساله محیط زیست است.
آقای معاد مشتاقی بدون تردید یکی از صاحب نظران علوم اجتماعی جزیره قشم و از چهره های شاخص جامعه دانشگاهیان قشم است. او کارشناس زبده علوم اجتماعی و از موسسین دانشگاه آزاد اسلامی در جزیره قشم است. کارنامه مدیریتی و فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی-آموزشی موفق و پرباری داشته و سازمان ها و مدیران بسیاری از او به عنوان یک مشاور توانمند یاد می کنند.
معاد مشتاقی توسعه را براساس پارامترهای سازمان ملل دارای شاخص های افزایش بهره وری، کاهش نابرابری های اجتماعی و از بین بردن بیکاری بر اساس تعادل بومی شناختی تعریف می کند و توسعه پایدار را هم علاوه بر عوامل قبلی شامل مشارکت عمومی مردم، وجود اعتماد متقابل فی مابین مردم و حاکمیت و اعتماد به نفس افراد در مشارکتهای اجتماعی بر اساس مباحث بومی شناختی عنوان می نماید. و ادامه میدهد: مفهوم توسعه پایدار را می توان در دو سطح دنبال نمود؛ توسعه سطح کلان کشوری یا منطقه ای و توسعه محلی. ممکن است بین اهدف توسعه جامعه محلی و اهدافی که حاکمیت برای آن در نظر گرفته است تناقض وجود داشته باشد که این پارادوکس ممکن است در مباحث توازن اجتماعی و جمعیتی در دست یابی به قدرت مطرح باشد و از سوی دیگر باید گفت توسعه جامعه محلی با سیاست های کلان کشور ممزوج است .
ما باید در ابتدا، تعریفی بومگرا از مفهوم توسعه متناسب با شرایط بومی و با استفاده از یک مدل از توسعه محلی با پارامترهای معین برای خودمان داشته باشیم. این پارامترها در سطح کلان ممکن است از نظر فرهنگی، سیاسی، اقتصادی در مقابل با پارامترهای جامعه محلی ارگانی، مرتبط یا بازدارنده باشد. اگر بخواهیم مشکلات و ضعفهای جزیره قشم را بررسی کنیم و بدانیم چه تغییراتی به دلیل حضور سازمان منطقه آزاد در جزیره قشم ایجاد شده باید نگاهی به تاریخچه اجتماعی قشم بیندازیم و لاجرم به این نتیجه خواهیم رسید که در حوزه اجتماعی دچار عقب ماندگی زیادی شده ایم شاید از نظر فیزیکی نسبت به دیگر شهرستانهای اطراف رشدی داشته ایم اما در مقابل رشد مادی، ما تاخُر رشد فرهنگی داشته ایم به نحوی که بخش مادی ما نسبت به بخش غیر مادی پیشرفت داشته است.
اما در خصوص مسائل مربوط به نهادهای اجتماعی و علمی باید گفت ضعف از جانب جامعه محلی بوده است که نتوانسته خودش را توانمند کند. هنوز زیر ساختهای بنیادی و فکری و نظری قشم آنطور که باید شکل نگرفته و آنطور که شایسته بوده نتوانسته در کنار سیاست های سازمان منطقه آزاد به نمایش گذاشته شود و این در حالیست که در یک شرایط برابر مانند شهر کُنگ جامعه محلی و موسسات مردم نهاد با کمترین کمک از ارگانهای دولتی توانسته اند زیر ساختهای توسعه را ایجاد نمایند اما در قشم، جامعه محلی و مسائل مربوط به آن به دلیل وابسته بودن به حاکمیت سازمان منطقه آزاد از شکنندگی بسیار بالایی برخوردار است و جامعه محلی مسیر درستی را دنبال نمی کند.
معاد مشتاقی توسعه جامعه محلی را فرصتی برای زندگی بهتر برای قاطبه افراد با اتکای به خودشان مطرح می کند و می افزاید: هر چند ممکن است برخی از عوامل حاکمیتی در توسعه جامعه محلی موثر باشند اما اتکای به خود را نمی توان انکار کرد. یکی از نهادهایی که با توجه به اتکای به خود در قشم ایجاد شده انجمن های خیریه ای است که اکنون جدا از کمک های مالی، در مباحث آموزشی و توانمندسازی جامعه تهی دست نقش دارند پس می توان با وجود همین شرایط و با تقویت این گونه نهادها رشد و توانمند سازی جامعه محلی را رقم زد.
شاید تاکنون نتوانسته ایم توان جامعه محلی را اثبات کنیم و از فرصتهای موجود استفاده کنیم اما حال که بهترین فرصت برای فعالیت نهادهای اجتماعی و سیاسی به وجود آمده و باید مسیر را برای تشکیل سازمانهای مردم نهاد هموار کنیم .
معاد مشتاقی در پاسخ به سوالات مطرح شده توسط مهندس زبیری اظهار داشت: آنچه مبرهن است از توان نهادهای مردمی مانند شوراها در قشم بخوبی استفاده نشده است، شوراها می توانستند قوی تر و موثرتر عمل نمایند، شوراها یک قابلیت مجازی نیستند، شوراها یک نهاد مردمی با توان و قدرت حاکمیتی هستند که مرجعیت قانونی هم دارند. شوراها می توانستند با الگوگیری از دیگر مناطق و برگزاری جلسات و توانمندسازی افراد مانند دهیاران، کمک به تشکیل سمن ها و انجمن های مختلف و تکثر تریبونها یک سیستم مطالبه گری قوی را تشکیل دهند، اما متاسفانه نه قبل و نه بعد از تشکیل
سازمان منطقه آزاد به این موضوعات اهمیت داده نشده و در رسیدگی به این گونه مسائل دچار غفلت شده اند. در مباحث اقتصادی، نخبگان اقتصادی می توانستند با آموزش و تشکیل کارگاه های کوچک اقتصادی نقش مهمی را در اقتصاد جامعه محلی ایفا نمایند که متاسفانه از این موضوع هم غفلت شده است.
در بخش آکادمیک، توانمند سازی انجام نشده است و ما تا کنون در حوزه فرهنگ فولکلور و بومی حتی کتابی را از جامعه محلی مشاهده نکرده ایم و به همین خاطر بخشی از این خلاء توسط دانشجویان و یا افرادی انجام شده که درک صحیحی از جامعه محلی نداشته اند و صرفا پژوهش های وابسته به عنوان پروژه تحقیقاتی دانشگاهی بوده که آثاری صرفا در حد تدوین و نه در حد تالیف به چاپ رسیده است.
فیصل اسلامی هم در پاسخ به سوالات آقای زبیری اظهار داشت: آموزش و فعالیت سمن ها در طولانی مدت می تواند بر افزایش سرمایه های اجتماعی در قشم کمک کند و از این دریچه افرادی می توانند پرورش یابند تا در آینده به عنوان لیدر فعالیت های اجتماعی مطرح شوند.
معاد مشتاقی در پایان ضمن تقدیر از کمیته علمی جامعه دانشگاهیان قشم برای برگزاری این نشست خاطر نشان کرد: یک نظام مندی فکری و نظری مورد نیاز است که باید فرهیختگان قشم گرد هم بیایند و با پیش فرض هایی مانند توسعه، یک نظام بندی توسعه ای برای قشم پیش بینی شود و کم کم حوزه های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی طبق آن شکل بگیرد و در نتیجه تکثر تریبون ها شکل خواهد گرفت و برگزاری این گونه نشستها آغازی بر شکل گیری سرمایه های اجتماعی در قشم خواهد بود.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
Δ